TAY ĐIỆP VIÊN – Joseph Conrad – Bùi Gia Bin dịch – FORMApuli

Một người tên là Thứ Năm của G. K. Chesterton (1908). Dưới ảnh hưởng hiển nhiên của các cuộc tấn công vô chính phủ [vô trị] gây choáng váng cho toàn châu Âu khoảng chục năm trước đó, cốt truyện của cả hai tiểu thuyết đều xử lý những kẻ khủng bố chuyên âm mưu, các nhân vật chống khủng bố luồn lách vào các âm mưu, và những viên cảnh sát cùng chính trị gia tìm cách (hoặc vờ là thế) bảo vệ trật tự. Mặc cho sự giống ở vẻ bề ngoài của chủ đề và việc chúng được xuất bản gần như đồng thời, hai cuốn sách khác nhau triệt để. Chesterton là nhà thơ của ánh sáng ban ngày và Một người tên là Thứ Năm tỏa rạng một niềm vui mặt trời to lớn. Còn Conrad, ngay khi xa khỏi biển, ông liền chìm vào một nỗi hoảng sợ đen tối: Tay điệp viên diễn ra toàn bộ tại London, thành phố khổng lồ gớm ghiếc, đầy sức áp bức và nhiều tính cách hoàng hôn.

Conrad có một tồn tại long tróc, bị đập tàn bạo thành nhiều mẩu thiếu liên tục. Phần lớn các tiểu sử gia của ông nói đến “ba cuộc đời”: tuổi thơ Ba Lan, cuộc lang thang của thủy thủ không quê hương và sự định cư ở nông thôn. Nhưng còn cuộc đời thứ sáu, đoạn nhiều trauma hơn cả, nằm ngay sau tuổi thơ được bảo vệ và chiều chuộng: ấy là tuổi thơ bị sát hại – thằng bé sáu tuổi bị trục xuất cùng bố mẹ nó, những người yêu nước nổi loạn, đến một tỉnh của Nga, xa xôi, dễ mắc bệnh và mọi rợ; tại đó, cậu bé trở thành chứng nhân cho cuộc hấp hối chậm chạp của bà mẹ; ở tuổi lên 9, không hề có bạn đồng trang lứa, cậu trở thành chỗ dựa tinh thần cho ông bố, người đàn ông góa vợ không thể nguôi ngoai đắm sâu vào tuyệt vọng rồi ba năm sau đó bỏ cậu lại mồ côi… Suốt cuộc đời mình, Conrad sẽ thành kính lưu giữ – với rất nhiều kiêu hãnh – ký ức về bố mẹ mình, những người anh hùng và tuẫn đạo. Nhưng sự thờ phụng được chăm bón với nhiều ý thức ấy dường đi kèm một mối oán giận cay đắng bị đè nén mù mờ, được chuyển vị vào tác phẩm của ông.

[…] Tay điệp viên, không có anh hùng  đúng nghĩa, bày ra khoảng một chục nhân vật chính, những người vô chính phủ cùng cảnh sát, tất tật đều quẹt vào một sự thật tàn nhẫn; sự độc đáo chính yếu của nó nằm ở chỗ nó được viết từ đầu đến cuối trên thức mỉa mai – ví dụ duy nhất cho một tiểu thuyết thực tại luận. Conrad đã hết sức có ý thức về việc phát triển một thủ pháp mới; mục đích của ông – như ông giải thích trong thư từ – là trả công bằng cho hai tình cảm mâu thuẫn và bổ sung  nhau nơi ông về vấn đề khủng bố: niềm khinh bỉ và lòng xót thương. Đối với Conrad sự mỉa mai là cách thức duy nhất để dựng đê ngăn các cảm xúc nếu không hẳn sẽ nhấn chìm ông. Chỉ sự mỉa mai mới đảm bảo được khoảng cách – cái khoảng cách cho phép ông sống sót và vẫn cứ là sự truy lùng ám ảnh của ông: khi ông bắt đầu đi biển ở tuổi 17, tại Pháp, thì đấy là nhằm đoạn tuyệt triệt để với quá khứ của ông, với tuổi thơ của ông, với cơn ác mộng Nga.

(Simon Leys, Joseph Conrad và Tay điệp viên)

Tay điệp viên là quyển thứ năm trong chương trình Conrad (sẽ còn tiếp tục). Cùng với Henry James, Conrad là một trụ cột tinh thần quan trọng của chúng ta.

***

TAY ĐIỆP VIÊN

Tác giả: Joseph Conrad

Nhà phát hành: FORMApuli

***

Thông tin sách:

Hình thức: Bìa mềm

Khổ sách: 12.6×19 cm

Số trang: 384

Năm phát hành: 2026

***

#binhbanbook #book #Tay_điệp_viên #Joseph_Conrad #FORMApuli