MẶT TRĂNG VÀ ĐỒNG SÁU XU – William Somerset Maugham – Nguyễn Vi Thiên Ái dịch – Bách Việt – NXB Văn học

Charles Strickland là một kẻ đam mê nghệ thuật, bị thôi thúc bởi trái tim chan chứa niềm đam mê hội họa, gã đã từ bỏ cuộc sống gia đình bên vợ con, từ bỏ cả tiền tài, công danh, thân phận một mình tới Paris – thủ đô ánh sáng và nghệ thuật thời bấy giờ để theo đuổi đam mê cháy bỏng của mình với hội họa. Gã bắt đầu những tháng ngày khó khăn đó với thân phận của một họa sĩ nghèo chẳng có gì trong tay, chỉ có một niềm đam mê và khát khao với nghệ thuật đang cháy rực trong trái tim mình.

Với Strickland, bất kể thứ gì ngăn cản gã đi trên con đường nghệ thuật, dù là tình yêu, tiền bạc hay quan hệ xã hội, đều bị gã khinh rẻ, coi như thể đồng sáu xu, đồng tiền có mệnh giá thấp nhất ở Anh lúc bấy giờ. Sự ích kỷ và không khoan nhượng đến mức cực đoan của gã đã khiến nhiều người yêu thương gã phải chịu đau khổ và bị hủy hoại. Dù bị người khác ghét bỏ, chịu sự đọa đày của nghèo khó và bệnh tật, nhưng cho đến tận phút cuối của cuộc đời, Strickland vẫn không một lần từ bỏ khao khát vươn tới đỉnh cao hội họa.

Lấy nguyên mẫu từ cuộc đời của danh họa Paul Gaugin, tác giả William Somerset Maugham đã khắc họa nhân vật họa sĩ nghèo, ích kỷ, đôi phần xấu xa nhưng tất cả điều đó chỉ để “phục vụ” cho “tình yêu” của gã với hội họa. Thứ hội họa mà gã cho là chân chính, thuần khiết nhất trong trái tim của một người họa sĩ, nguyện hy sinh tất cả, hy sinh cả bản thân mình để được sống, trở thành người nghệ sỹ chân chính, tạo nên những kiệt tác để đời. Như cái cách mà Paul Gaugin đã tạo nên những kiệt tác để đời, lừng danh nức tiếng trong hội họa, tạo sức ảnh hưởng cho nền văn hóa đại chúng, cho lớp lớp nghệ sỹ sau này. Có thể nói nhân vật Strickland đã luôn tuyên thệ với bản thân mình rằng, giữa mặt trăng và đồng sáu xu, cho dù bạn chọn gì đi chăng nữa, thì giá trị cuối cùng chỉ có thể được đong đếm bằng trái tim của chính bạn mà thôi. Phải chăng người ta thường nói, thứ nghệ thuật chân chính sẽ nảy nở từ những trái tim thanh khiết, từ một cuộc đời chịu nhiều những tổn thương va vấp. Rất có thể với Strickland gã đã luôn quan niệm như vậy, rằng cuộc sống ràng buộc bởi trách niệm và danh phận sẽ khiến gã không thể hoàn thiện được “bức tranh vĩ đại của cuộc đời mình”, rằng tất cả chỉ như đồng sáu xu thấp hèn, rằng những thứ đó chỉ là vật chất tầm thường có cũng được, không có cũng sao.

Nhiều người nhìn vào đánh giá gã là một con người hèn mọn, ích kỷ, một gã điên, nhưng thẳm sâu trong tâm hồn, gã chỉ là một nghệ sỹ, cô đơn với tình yêu “nghệ thuật” chân chính, và giữa cuộc đời đầy chông gai, thánh thức này, liệu ai có thể từ bỏ tất cả để theo đuổi những giấc mơ đẹp đẽ dù viển vông của mình