KHU TẬP THỂ – TÌM LẠI GIẤC MƠ THIÊN ĐƯỜNG – Trần Hậu Yên Thế, Đinh Hồng Hải (Đồng Chủ biên) – Edubook – NXB Giáo dục Việt Nam

            Sau thế chiến II, trước thách thức dân số thành thị tăng nhanh, và cần cải thiện điều kiện sống, vệ sinh cho số đông, Le Corbusier là người đã thành công trong việc xây dựng ba triệu căn hộ cho tư nhân trong vỏn vẹn ba thập niên, với một khao khát: Tạo không gian xã hội hài hoà, tiện nghi và bình đẳng cho tất cả mọi thành phần công dân, bằng cuộc cách mạng kiến trúc trong những khu nhà tập thể. Le Corbusier đã đưa ra phương thức xây dựng kiểu công nghiệp hoá các khu ở tập thể với năm nguyên tắc của chủ nghĩa công năng, với những cửa sổ mở rộng để đem ánh sáng và không khí vào căn hộ, bỏ các vách ngăn, đưa luôn tiện nghi hiện đại vào phòng bếp, buồng tắm. Đặc biệt, với lí thuyết “thành phố trong thành phố”, các thiết kế khu nhà tập thể có đầy đủ chức năng công cộng, như một thành phố thu nhỏ. 

          Khởi đầu là Khu tập thể (KTT) Cité Radieuse ở Marseille (1952) với tên gọi “Đơn vị ở” – Unité d’Habitation, Le Corbusier đã khởi xướng và thành công khi xây dựng biểu tượng mới của chủ nghĩa chức năng với các căn hộ tràn ánh sáng, trường mẫu giáo, sân chơi, cửa hàng, quán ăn, khách sạn và một trung tâm sáng tác nghệ thuật,… đã hé mở một cấu trúc đô thị tương lai của loài người. 

          Bất ngờ nhất là Khu tập thể lại phổ cập rộng khắp trên lãnh thổ Việt Nam xa xôi, có thể sự thiếu nhà ở do chiến tranh liên miên, có thể do ưa thích tập trung thành cụm gợi cho số đông những người bỏ làng ra phố (đi vào hiện đại) kiểu cư trú làng xã cộng đồng gần gũi. Hà Nội xây tới 64 khu, Hải Phòng với 220 nhà tập thể, Thanh Hoá, Vinh,… rồi Sài Gòn xưa với hàng trăm chung cư cũ nội thành, cư xá quân nhân như nấm tại Đà Nẵng, Nha Trang, Thủ Dầu Một, tồn tại vững chãi cho đến tận hôm nay. Chưa ai lí giải, chắc chỉ có riêng cuốn  sách lí thú của nhiều tác giả đã đưa người đọc vào một không gian đa diện (hay một không gian di sản đô thị Việt thế kỉ 20?) khi chạm vào mọi ngóc ngách của đời sống thị dân, khi lùi lại nhiều thập kỉ. Đủ để hoài niệm, cảm nhận và thấu hiểu, cho ta cái nhìn của người trong cuộc, đan xen với nhiều chiều kích của những người đi ngang qua, hoặc ghé nhờ kiếm chút chở che, và cả chuyên gia tìm trải nghiệm, nhà nghệ thuật đi tìm cảm xúc,… Khu tập thể, đối với cư dân của nó – những người trong cuộc, đã trở thành một kí ức tập thể của tuổi trẻ, tình người và chốn đi về trong tâm tưởng.

           Khu tập thể cũng có linh hồn riêng của nó, mang cả cố tật của thị dân Việt và khả năng thích ứng vô song để biến hình hài chung cư thành các dãy phố hàng chen vai thích cánh mà cha ông họ truyền lại, hay cơi nới gấp đôi gấp ba diện tích với những ngón nghề xây thủ công, tình nghĩa láng giềng và nhịp điệu của những “chuồng cọp phi cấu trúc” lơ lửng trên cao. Hình hài ấy đã lấy được sự ngưỡng mộ của những lữ khách tha hương từng chiêm ngưỡng nó. Độc nhất vô nhị. Một văn hoá thị dân Việt “linh hoạt” như  nước, để linh động, để thích ứng với các đổi thay thời cuộc, vốn luôn thảm đạm ở đất nước này. 

           Bỏ qua bề ngoài Khu tập thể như những lập thể của lộn xộn, bằng cái nhìn sâu lắng bạn có thể thấy muôn hình vẻ đẹp của sinh hoạt, của đời sống số đông thị dân Việt.  Khu tập thể âm thầm tích luỹ những giá trị đời sống thường thường để “nở hoa” – kết tinh thành nghệ thuật, như một không gian của nghệ thuật tối giản, tinh khiết đủ bao chứa biết bao phận người quẩn quanh nơi chốn chật, vẫn có thể tự vẽ lên kí tự của riêng mình,…

          Gấp lại cuốn sách, vẫn trăn trở Khu tập thể tồn tại hay không tồn tại. Các tác giả vẫn để lại nhiều cái nhìn còn bỏ ngỏ…

***

KHU TẬP THỂ – TÌM LẠI GIẤC MƠ THIÊN ĐƯỜNG

Tác giả: Nhiều tác giả

Nhà phát hành: Edubook

Nhà xuất bản: NXB Giáo dục Việt Nam

***

Thông tin sách:

Hình thức: bìa mềm

Khổ sách: 14 x 20,5 cm

Số trang: 279 trang

Cân nặng: 300gr

Năm phát hành: 2025

ISBN: 9786040456076

***

#KHU_TẬP_THỂ

#Edubook