NHÀ KHOA HỌC AI RAY KURZWEIL: ‘CHÚNG TA SẼ MỞ RỘNG TRÍ THÔNG MINH LÊN GẤP MỘT TRIỆU LẦN VÀO NĂM 2045’

NHÀ KHOA HỌC AI RAY KURZWEIL: ‘CHÚNG TA SẼ MỞ RỘNG TRÍ THÔNG MINH LÊN GẤP MỘT TRIỆU LẦN VÀO NĂM 2045’

Ray Kurzweil là chuyên gia kỳ cựu về trí tuệ nhân tạo (AI). Cuốn sách bán chạy năm 2005 của ông, The Singularity Is Near (Điểm Kỳ Dị Đến Gần), đã khơi dậy trí tưởng tượng với những dự đoán khoa học viễn tưởng rằng máy tính sẽ đạt đến trí thông minh ngang bằng con người vào năm 2029 và chúng ta sẽ hợp nhất với máy tính và trở thành “siêu con người” vào khoảng năm 2045, mà ông gọi là “Điểm Kỳ Dị”. Giờ đây, gần 20 năm sau, Kurzweil, 76 tuổi, đã công bố phần tiếp theo, The Singularity Is Nearer (Điểm Kỳ Dị Đã Cận Kề) – và một số dự đoán của ông không còn có vẻ kỳ quặc nữa. Công việc chính của Kurzweil là nghiên cứu viên chính và là cố vấn về AI tại Google.

Bình Book xin giới thiệu bài phỏng vấn Ray Kurzweil trên tờ Observer ngày 29/6/2024.

Tại sao ông lại viết cuốn sách này?

Singularity Is Near đã nói về tương lai, nhưng là 20 năm trước, khi mọi người còn chưa biết AI là gì. Tôi hiểu rõ điều gì sẽ xảy ra, nhưng không phải ai cũng rõ. Giờ đây, AI đang thống trị mọi cuộc trao đổi. Đã đến lúc nhìn lại cả những tiến bộ mà chúng ta đã đạt được – các mô hình Ngôn Ngữ Lớn (LLM) khá thú vị khi sử dụng – và những đột phá sắp tới.

Dự đoán của ông cho năm 2029 và 2045 vẫn không thay đổi…

Tôi vẫn giữ nguyên quan điểm. Vậy nên, năm 2029, cả về trí tuệ cấp độ con người lẫn trí tuệ nhân tạo tổng quát (AGI) – có đôi chút khác biệt. Trí tuệ cấp độ con người thường có nghĩa là AI đạt đến khả năng của con người thành thạo nhất trong một lĩnh vực cụ thể và đến năm 2029, AI sẽ đạt được điều đó ở hầu hết các khía cạnh. (Có thể sẽ có một vài năm chuyển tiếp sau năm 2029 mà AI vẫn chưa vượt qua được con người hàng đầu ở một số kỹ năng quan trọng như viết kịch bản phim đoạt giải Oscar hay tạo ra những hiểu biết triết học mới sâu sắc, nhưng nó sẽ đạt được.) AGI có nghĩa là AI có thể làm mọi thứ mà bất kỳ con người nào cũng có thể làm, nhưng ở cấp độ vượt trội hơn. AGI nghe có vẻ khó khăn, nhưng nó sẽ đạt đến cùng lúc. Ước tính năm năm của tôi thực ra là khá thận trọng: Elon Musk gần đây phát biểu rằng điều đó sẽ xảy ra trong hai năm nữa.

Tại sao chúng ta nên tin vào thời điểm ông đưa ra?

Tôi thực sự là người duy nhất dự đoán được mối quan tâm to lớn dành cho AI mà chúng ta đang thấy ngày nay. Năm 1999, người ta nghĩ rằng điều đó sẽ mất một thế kỷ hoặc hơn. Tôi đã nói 30 năm và hãy nhìn xem chúng ta có gì. Động lực quan trọng nhất là sự tăng trưởng theo cấp số nhân về năng lực xử lý dữ liệu so với mặt bằng giá thành. Chúng ta đang tăng gấp đôi tỷ lệ hiệu suất/ giá sau mỗi 15 tháng. Mô hình Ngôn Ngữ Lớn (LLM) mới chỉ bắt đầu khởi động cách đây hai năm khi có sự gia tăng về khả năng xử lý dữ liệu.

Hiện tại, điều gì còn thiếu để đưa AI đến điểm mà ông dự đoán sẽ đạt được vào năm 2029?

Thứ nhất là năng lực xử lý dữ liệu mạnh hơn – và nó đang đến. Điều đó sẽ cho phép cải thiện bộ nhớ theo bối cảnh, cách tư duy thông thường và tương tác xã hội, tất cả đều là những lĩnh vực còn nhiều thiếu sót. Sau đó, chúng ta cần có thuật toán tốt hơn và nhiều dữ liệu hơn để trả lời nhiều câu hỏi hơn. Những sự cố LLM nhận thức sai lệch [khi chúng tạo ra những kết quả vô nghĩa hoặc không chính xác] sẽ trở nên ít gặp hơn nhiều, chắc chắn là vào năm 2029 – chúng xảy ra ít hơn nhiều so với hai năm trước. Sự cố xảy ra bởi vì chúng không có câu trả lời, và chúng không biết điều đó. Chúng tìm kiếm đáp án khả thi nhất, điều đó có thể sai hoặc không phù hợp. Khi AI trở nên thông minh hơn, nó sẽ có thể hiểu kiến ​​thức của chính mình một cách chính xác hơn và báo cáo chính xác cho con người khi nó không biết.

Điểm Kỳ Dị chính xác là gì?

Ngày nay, chúng ta đạt tới một kích thước não bộ giới hạn, không thể trở nên thông minh hơn. Nhưng hệ thống đám mây đang ngày càng thông minh và phát triển không ngừng. Điểm Kỳ Dị, phép ẩn dụ mượn từ vật lý, sẽ xuất hiện khi chúng ta hợp nhất não bộ với đám mây. Chúng ta sẽ là sự kết hợp giữa trí thông minh tự nhiên và trí thông minh điều khiển học, và tất cả sẽ được hợp nhất thành một. Điều này sẽ trở thành hiện thực nhờ giao diện não-máy tính, mà cuối cùng sẽ là các nanobot – những robot có kích thước phân tử – xâm nhập vào não bộ chúng ta thông qua các mao mạch mà không cần xâm lấn. Chúng ta sẽ mở rộng trí thông minh lên hàng triệu lần vào năm 2045 và điều này sẽ làm sâu sắc thêm nhận thức và ý thức của chúng ta.

Thật khó để tưởng tượng điều này sẽ như thế nào, nhưng nghe có vẻ không hấp dẫn lắm…

Hãy tưởng tượng nó giống như việc bạn có chiếc điện thoại, nhưng ở trong não. Nếu bạn đặt câu hỏi, não bạn sẽ có thể gửi câu trả lời lên đám mây, tương tự như cách bạn làm trên điện thoại bây giờ – chỉ khác là nó sẽ diễn ra ngay lập tức, không có bất kỳ vấn đề nào về đầu vào hay đầu ra, và bạn sẽ không nhận ra điều đó đã được thực hiện (câu trả lời sẽ tự động xuất hiện). Mọi người có thể nói “Tôi chẳng muốn điều đó”: họ nghĩ rằng họ cũng không muốn có điện thoại sao!

1977: Raymond Kurzweil, ở tuổi 27 bên cạnh Máy đọc Kurzweil do anh phát minh. Chiếc máy này chuyển đổi chữ viết thành giọng nói  và được thiết kế để người khiếm thị sử dụng.

Còn rủi ro hiện hữu trong các hệ thống AI tiên tiến thì sao – rằng chúng có thể đạt được sức mạnh không lường trước được và gây hại nghiêm trọng cho nhân loại? “Cha đẻ” AI, Geoffrey Hinton, đã rời Google vào năm ngoái, một phần vì những lo ngại như vậy, trong khi các nhà lãnh đạo công nghệ nổi tiếng khác như Elon Musk cũng đã đưa ra cảnh báo. Đầu tháng này, sự kiện các nhân viên của OpenAI và Google DeepMind đã kêu gọi tăng cường bảo vệ người tố giác đặt ra những lo ngại về an toàn.

Tôi có một chương viết về các mối nguy hiểm. Tôi đã tham gia vào công việc cố gắng tìm ra cách thức tốt nhất để tiến bộ bền vững và góp phần phát triển Nguyên tắc AI Asilomar [bộ hướng dẫn kiến nghị năm 2017 về phát triển AI có trách nhiệm]. Chúng ta phải nhận thức được tiềm năng và giám sát những gì AI đang làm. Nhưng chăm chăm phản đối nó là không hợp lý: những lợi ích mà nó mang lại là rất lớn. Tất cả các công ty lớn đang nỗ lực hơn nữa để đảm bảo hệ thống họat động an toàn và phù hợp với các giá trị nhân văn hơn là tạo ra nhiều tiến bộ mới, điều này là tích cực.

Liệu có giới hạn vật lý nào đối với sức mạnh xử lý dữ liệu khiến nó bị kìm hãm không?

Công nghệ xử lý dữ liệu chúng ta có ngày nay về cơ bản là hoàn hảo: nó sẽ ngày càng tốt hơn mỗi năm và còn tiếp tục tiến bộ. Có rất nhiều cách để chúng ta có thể tiếp tục cải tiến chip. Chúng ta mới chỉ bắt đầu sử dụng chiều thứ ba [tạo chip 3D], thứ sẽ còn tồn tại trong nhiều năm nữa.

Ông lập luận rằng Phép thử Turing(*), trong đó AI có thể giao tiếp bằng văn bản không thể phân biệt được với con người, sẽ đạt được vào năm 2029. Nhưng để đạt được, AI sẽ cần phải được đơn giản hóa. Tại sao vậy?

Con người không chính xác lắm và họ không biết nhiều thứ! Ngày nay, bạn có thể hỏi hệ thống Ngôn Ngữ Lớn cụ thể về bất kỳ lý thuyết nào trong bất kỳ lĩnh vực nào và nó sẽ trả lời bạn rất thông minh. Nhưng ai có thể làm được điều đó? Nếu một con người trả lời như vậy, bạn sẽ biết đó là cỗ máy. Vậy nên đó là mục đích của việc làm cho AI đơn giản hóa – bởi vì phép thử đang cố gắng mô phỏng con người. Một số người cho rằng GPT-4 có thể vượt qua Phép thử Turing. Tôi nghĩ chúng ta còn vài năm nữa mới giải quyết được vấn đề này.

Không phải ai cũng có khả năng chi trả cho công nghệ tương lai mà ông hình dung. Ông có lo lắng về bất bình đẳng công nghệ không?

Giàu có cho phép bạn chi trả cho những công nghệ này ngay từ đầu, nhưng cũng là lúc chúng chưa hoạt động tốt. Khi điện thoại [di động] mới ra đời, chúng rất đắt và cũng hoạt động rất kém. Chúng chứa đựng rất ít thông tin và không giao tiếp với đám mây. Giờ đây, giá cả của chúng rất phải chăng và cực kỳ hữu ích. Khoảng ba phần tư dân số thế giới sở hữu điện thoại. Vậy nên, ở đây cũng sẽ tương tự: vấn đề này sẽ dần được giải quyết theo thời gian.

Cuốn sách phân tích chi tiết về khả năng AI lấy mất việc làm. Liệu chúng ta có nên lo lắng?

Có, và không. Một số công việc nhất định sẽ được tự động hóa và có người sẽ bị ảnh hưởng. Nhưng những khả năng mới cũng tạo ra việc làm mới. Công việc như “người có sức ảnh hưởng trên mạng xã hội” không còn phù hợp, ngay cả 10 năm trước. Ngày nay, chúng ta có nhiều việc làm hơn bao giờ hết và thu nhập cá nhân trung bình của Hoa Kỳ trên mỗi giờ làm việc gấp 10 lần so với 100 năm trước. Thu nhập cơ bản toàn dân (**) sẽ bắt đầu được thực hiện vào những năm 2030, điều này sẽ giúp giảm thiểu tác hại của việc gián đoạn việc làm. Thời điểm đó có thể chưa áp dụng ngay được, nhưng theo thời gian, nó sẽ đáp ứng tốt.

Ngoài việc lấy mất việc làm, AI còn hứa hẹn sẽ biến đổi thế giới theo những cách đáng báo động khác: lan truyền thông tin sai lệch, gây hại thông qua các thuật toán thiên vị và tăng cường giám sát. Ông không bận tâm đến những điều đó sao…

Chúng ta phải giải quyết một số vấn đề nhất định. Cuộc bầu cử sắp tới và video “deepfake” đang là một mối lo ngại. Tôi nghĩ chúng ta thực sự có thể truy ra [điều gì là giả mạo], nhưng nếu điều đó xảy ra ngay trước cuộc bầu cử thì chúng ta sẽ không có thời gian. Về vấn đề thiên vị, AI đang học hỏi từ con người, và con người thì cũng có thiên vị. Chúng ta đang đạt được tiến bộ, nhưng chưa đạt được mục tiêu mong muốn. Ngoài ra còn có những vấn đề liên quan đến việc AI sử dụng dữ liệu một cách công bằng cần được giải quyết thông qua quy trình pháp lý.

Nhiều người sẽ nghi ngờ những dự đoán của ông về sự bất tử trên phương diện thể xác và cả kỹ thuật số. Ông dự đoán các nanobot y tế sẽ xuất hiện vào những năm 2030, có thể xâm nhập vào cơ thể chúng ta và thực hiện các “sửa chữa” để chúng ta có thể sống trường thọ, cũng như công nghệ “sau khi chết” sẽ ra mắt vào những năm 2040, cho phép chúng ta tải trí óc của chúng ta lên để chúng có thể được phục hồi – thậm chí đưa vào trong những hệ điều hành có khả năng thực hiện theo mệnh lệnh – nếu chúng ta trải qua cái chết sinh học.

Mọi thứ đang tiến triển theo cấp số nhân: không chỉ sức mạnh xử lý dữ liệu mà cả sự hiểu biết của chúng ta về sinh học và khả năng kỹ thuật. Vào đầu những năm 2030, chúng ta có thể mong đợi đạt được tốc độ thoát khỏi tuổi thọ, khi mỗi năm tuổi thọ chúng ta mất đi do lão hóa sẽ được hồi phục nhờ những tiến bộ khoa học. Và khi chúng ta vượt qua điều đó, chúng ta thực sự sẽ lấy lại được nhiều năm hơn. Nó không phải là điều kiện đảm bảo chắc chắn về việc sống trường thọ – vẫn có những tai nạn – nhưng khả năng tử vong của bạn sẽ không tăng lên theo từng năm. Khả năng hồi sinh người đã khuất bằng kỹ thuật số sẽ đặt ra một số câu hỏi xã hội và pháp lý thú vị.

Kế hoạch bất tử của riêng ông là gì?

Kế hoạch đầu tiên của tôi là tiếp tục sống đã, cho tới khi đạt tới vận tốc thoát khỏi tuổi thọ. Tôi uống khoảng 80 viên thuốc mỗi ngày để duy trì sức khỏe. Đông lạnh là giải pháp dự phòng. Tôi cũng dự định tạo ra một bản sao của chính mình [một hiện thân AI ở thế giới bên kia], đó là một lựa chọn mà tôi nghĩ tất cả chúng ta sẽ có vào cuối thập niên 2020. Tôi đã làm điều tương tự với cha tôi, thu thập tất cả những gì ông đã viết trong cuộc đời mình, và nó giống như đang nói chuyện với ông vậy. [Hiện thân của tôi] sẽ có thể sử dụng nhiều tài liệu hơn và do đó thể hiện tính cách của tôi một cách chân thực hơn.

Chúng ta nên làm gì ngay bây giờ để chuẩn bị tốt nhất cho tương lai?

Sẽ không phải là cuộc chiến giữa chúng ta với AI: AI đang đi vào bên trong chính chúng ta. Nó sẽ cho phép chúng ta tạo ra những điều mới mẻ mà trước đây không thể thực hiện được. Đó sẽ là một tương lai tuyệt vời.

(*) Phép thử Turing là bài kiểm tra đánh giá khả năng trí tuệ của máy tính bằng cách xem liệu máy đó có thể bắt chước các phản ứng của con người trong một cuộc trò chuyện để thuyết phục người đánh giá rằng nó có phải là con người hay không.

(**) Thu nhập cơ bản toàn dân (UBI) là một hệ thống trợ cấp tiền mặt định kỳ, được cấp cho mọi công dân, bất kể tình trạng việc làm hay thu nhập, để đảm bảo mức sống cơ bản.